De vermogens van 65-plussers stijgen de komende twintig jaar naar verwachting
fors, tot gemiddeld meer dan 200 duizend euro per huishouden in 2030. Steeds
meer ouderen hebben een eigen huis en het aantal ouderen met een ruim
pensioen neemt gestaag toe. Maar voor jongeren is het niet eenvoudig om de
tonnen van de babyboomers binnen te halen. De belasting op erfenissen vormt
een groot obstakel.
Staatssecretaris Jan Kees de Jager erkende afgelopen week dat het
Nederlandse successierecht ingewikkeld is en uitnodigt tot
omzeilingsconstructies. Diverse Europese landen kozen recentelijk voor een
radicale oplossing. Onder meer Zweden, Rusland en Portugal schaften de
belasting op erfenissen af. In Frankrijk overweegt de nieuwe president
Nicolas Sarkozy dit eveneens. Nederland is nog niet zo ver, maar
vereenvoudiging van de successiebelasting zou een eerste stap in die
richting kunnen zijn.
Voor de leek is het doorgronden van de belasting op erfenissen een beproeving.
De successiebelasting kent, net als de inkomstenbelasting, oplopende
tarieven. Hoe hoger het vermogen, des te meer roomt de fiscus bij overlijden
af. Voor de erfbelasting zijn liefst zeven tariefschijven ingericht.
Daarnaast maakt het successierecht onderscheid op grond van verwantschap.
Partners en kinderen betalen 5 tot 27 procent over de erfenis, broers en
zusters 26 tot 53 procent en niet-verwanten 41 tot 68 procent.
Om het extra gecompliceerd te maken, kent de erfbelasting een baaierd
aan vrijstellingen. Zo genieten echtgenoten bij overlijden van hun partner
een vrijstelling van 515.928 euro. Die is vooral bedoeld om te zorgen dat de
weduwe of weduwnaar het eigen huis niet hoeft te verkopen. Kinderen boven de
23 jaar krijgen 10.000 euro belastingvrij, ten minste als de erfenis
maximaal 26.455 euro bedraagt. Voor niet-verwanten is er een vrijstelling
van 1.913 euro.
Per saldo is de Nederlandse erfbelasting vooral afgestemd op het tradtionele
Bona-gezin: pa, moe, zoon en dochter. Andere relaties worden
gediscrimineerd. De volwasssen zoon die 22.051 euro van zijn ouders erft,
betaalt 602 euro aan successierechten. Het behulpzame meisje dat eenzelfde
bedrag erft van de alleenstaande buurvrouw, moet 8.256 euro afstaan. Bijna
veertien maal zo veel.
Kinderen betalen minder, maar bij hogere erfenissen tikt de
erfbelasting toch flink aan. Op een erfenis van een ton gaat het om 9.927
euro.
Wat valt daar aan te doen? Schenkingen kunnen enig soelaas bieden. Ouders
mogen bij leven elk kind jaarlijks 4.412 euro toestoppen. Belastingvrij. Als
extraatje mogen mogen pa en ma hun kinderen, tussen de leeftijd van 18 en 35
jaar, eenmalig 22.048 euro schenken. Voor niet-verwanten ligt het bedrag van
de belastingvrije schenking lager, op 2.648 euro per jaar.
Daarnaast kan gedacht worden aan constructies zoals de 'schenking onder
schuldigerkenning'. Ouders leggen dan vast dat ze een een bedrag schuldig
zijn aan de kinderen. Die moeten daarover schenkingsrecht betalen. Tegelijk
krijgen de kinderen via rentebetalingen van hun ouders vermogen
overgeheveld. De schuld van de ouders aan de kinderen komt in mindering op
de hoogte van de erfenis. Bij een dergelijke opzet valt meestal niet aan te
ontkomen aan de notaris. Die moet zaken zo registeren dat bij overlijden van
de ouders geen problemen met de fiscus ontstaan.
Soms valt er met testamentaire constructies iets te regelen. Als kinderen,
ouders en grootouders samen een complot smeden, kan bijvoorbeeld het ik-opa
testament worden ingezet. Dat gaat zo. Opa laat vastleggen dat hij een deel
van de erfenis direct nalaat aan de kleinkinderen. Die krijgen een vordering
op hun ouders. Als de ouders overlijden, kunnen de kleinkinderen die
vordering opeisen en in mindering brengen op de erfenis. Het ik-opa
testament slaat één generatie over, zodat de Belastingdienst niet twee, maar
één keer successierecht heft.
Het moge duidelijk zijn: de belasting op erfenissen is een paradijs
voor notarissen en andere gespecialiseerde juristen. Bij vermogens van
tonnen of miljoenen komt bijna onvermijdelijk de gespecialiseerde
nalatenschapsplanner in beeld. Die is onder meer te vinden bij de Vereniging
van Estate Planners in het Notariaat (EPN) en de vereniging van
onafhankelijke financiële planners (VOPF).
Wie weet maakt staatssecretaris De Jager echt werk van de vereenvoudiging van
de successiewet. Dan is serieus besparen op de erfbelasting niet alleen
voorbehouden aan degenen die de duurste en slimste specialisten inhuren.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl